Po zaistnieniu jednej z przyczyn likwidacji spółki kapitałowej następuje otwarcie likwidacji spółki. Oznacza to, że spółka od tego momentu dąży już tylko do stopniowego zakończenia swojej działalności, zaspokojenia wszystkich wierzycieli i podziału majątku między wspólników. Jednym słowem – jej byt zmierza ku końcowi.
Właśnie od momentu wystąpienia przyczyny likwidacji spółki znajduje się ona w likwidacji.
Na potrzeby tego artykułu warto wspomnieć, że kapitał zakładowy to konstrukcja charakterystyczna dla spółek kapitałowych – spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej i prostej spółki akcyjnej. Tylko w ich ramach możliwe jest więc obniżenie kapitału zakładowego. A czy możliwe jest także w trakcie likwidacji? Jak standardowo przebiega ta procedura?
Czym jest kapitał zakładowy i jak go obniżyć?
Kapitał zakładowy to jeden z funduszy własnych spółki. W prawidłowo funkcjonującej spółce pełni on głównie rolę gwarancyjną. Dzięki niemu kontrahenci spółki mogą mieć pewność, że w razie jej niewypłacalności zyskają zaspokojenie. Ze względu na tę właśnie funkcję, związane są z nim szczególne regulacje, a obniżenie jego wysokości wymaga dochowania restrykcyjnych procedur.
Dla zrozumienia, jak bardzo zawiłe są wymogi związane ze zmniejszaniem kapitału zakładowego, przedstawimy przykład jednej z procedur obowiązujących w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Aby dokonać obniżenia:
- zgromadzenie wspólników spółki powinno podjąć uchwały w sprawie obniżenia kapitału zakładowego precyzujące jego warunki i zmieniające umowę spółki;
- zarząd powinien w drodze odpowiedniego ogłoszenia dokonać wezwania wierzycieli spółki do zgłaszania sprzeciwu wobec takiego obniżenia w ciągu trzymiesięcznego terminu od daty jego publikacji;
- spółka powinna zaspokoić lub zabezpieczyć wierzycieli, którzy w odpowiedzi na ogłoszenie zarządu zgłosili odpowiedni sprzeciw;
- zarząd powinien podjąć starania celem rejestracji obniżenia w rejestrze przedsiębiorców, załączając wszelkie niezbędne oświadczenia i potwierdzenia spełnienia opisanych wyżej wymagań.
Dopiero z chwilą rejestracji obniżenia kapitału zakładowego przez sąd rejestrowy spółka zyskuje możliwość wypłaty środków zaliczanych dotychczas na kapitał zakładowy. Od tego momentu możemy mówić już o niższej wysokości tego szczególnego funduszu.
No dobrze, ale skoro obniżenie kapitału zakładowego jest aż tak trudne, to czy nie staje się jeszcze bardziej skomplikowane, jeśli spółka zmierza już ku końcowi swojego bytu i jest w likwidacji?
Obniżenie kapitału zakładowego a likwidacja
Odpowiadając na pytanie postawione na końcu poprzedniego akapitu – obniżenie kapitału zakładowego spółki w likwidacji rzeczywiście jest zdecydowanie trudniejsze. W większości przypadków (tj. jeśli następuje wypłata wspólnikom tych środków) jest wręcz niedopuszczalne. Skąd to wynika? Z dosłownego brzmienia przepisu.
Ustawodawca przewidział, że priorytetem podczas likwidacji nie powinny być wypłaty na rzecz wspólników spółki, która może znajdować się w trudnej sytuacji. Najpierw należy bowiem zaspokoić wierzycieli. Obniżenie kapitału zakładowego, z którego środki mogłyby zostać przeznaczone na ich spłatę, byłoby sprzeczne z tą zasadą.
Wyjątkiem od opisanej wyżej reguły jest wyłącznie sytuacja, w której jednocześnie z obniżeniem kapitału zakładowego następuje jego podwyższenie co najmniej do takiej samej wysokości, a środki nie są wypłacane na rzecz wspólników. Jaki jest sens takiego działania?
Gdy spółka na przykład ponosi straty, jej kapitał zakładowy może ulegać faktycznemu zmniejszeniu do niższej niż deklarowana wartość. Aby pozostał on na takim samym poziomie jak wcześniej, a nie był fikcyjnie zawyżony, wspólnicy mogą obniżyć jego wysokość i jednocześnie dokonać jego podwyższenia. Dzięki temu wartość nominalna kapitału zakładowego pozostaje bez zmian, a wspólnicy wnoszą brakujący kapitał. Takie działanie dopuszczalne jest nawet w likwidacji.
Czy warto obniżyć kapitał zakładowy przed likwidacją?
W związku z opisanymi wyżej ograniczeniami, wielu wspólników spółek zastanawia się, czy warto obniżyć kapitał zakładowy przed otwarciem likwidacji spółki. Decyzja o dokonaniu takiego obniżenia jest możliwa, zwłaszcza jeśli przyczyną likwidacji jest podjęcie stosownej uchwały przez wspólników spółki.
Obniżenie kapitału zakładowego przed likwidacją spółki nie wpływa jednak znacząco na sytuację jej wspólników. Ustawodawca przewidział szansę pokrzywdzenia wierzycieli przez wspólników i wyposażył ich we wspomnianą już możliwość złożenia sprzeciwu wobec obniżenia. Uprawnienie to przysługuje w trakcie trzymiesięcznego terminu od publikacji stosownego ogłoszenia przez zarząd. Jak wspomnieliśmy, w razie jego zgłoszenia, spółka ma obowiązek zaspokojenia takiego wierzyciela lub zabezpieczenia go. W rezultacie, środki przeznaczane do podziału między wspólników nie ulegają zwiększeniu.
Warto też pamiętać, że w razie, gdyby w trakcie likwidacji spółki jej wspólnicy chcieli obniżyć kapitał zakładowy, możliwe jest uchylenie uchwały w sprawie rozwiązania spółki. Pozwoli to w określony prawem sposób obniżyć kapitał i ponownie podjąć stosowną uchwałę. W takiej sytuacji niezbędne będzie jednak ponowne dokonanie wszystkich czynności związanych z likwidacją.
Podstawy prawne
Obniżenie kapitału zakładowego oraz likwidację spółek kapitałowych regulują przepisy ustawy z dnia 15 września 2000 r. – kodeksu spółek handlowych.
Podsumowanie
Obniżenie kapitału zakładowego to procedura skomplikowana, podobnie jak likwidacja spółki. W czasie trwania likwidacji wypłaty na rzecz wspólników są niedopuszczalne. Uchwalenie obniżenia kapitału zakładowego przed podjęciem uchwały o rozwiązaniu spółki jest jednak najczęściej bezcelowe. Sytuacja wspólników nie ulegnie najczęściej poprawie, a czas wymagany na publikację stosownego ogłoszenia znacznie wydłuży konieczność funkcjonowania spółki.
W naszej kancelarii uzyskają Państwo pomoc prawną w zakresie likwidacji i upadłości spółek. Nasi prawnicy przeanalizują Państwa sprawę i przygotują bezpłatną wycenę. Jeśli mają Państwo jakieś pytania, to zapraszamy do kontaktu z naszym doradcą restrukturyzacyjnym Grzegorzem Baranem.