Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w odpowiednim momencie powoduje dla przedsiębiorcy i członków jego organów wiele pozytywnych konsekwencji. W przypadku spółek kapitałowych najczęściej pozwala na całkowite wyłączenie odpowiedzialności członków zarządu.
Niestety, nie każdy podmiot ma możliwość złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i skorzystania ze wszystkich korzyści z tego faktu wynikających. Mówimy wówczas, że podmiot nie ma zdolności upadłościowej. Czym jest zdolność upadłościowa? Jakie podmioty zostały przez ustawodawcę w nią wyposażone?
Czym jest zdolność upadłościowa?
Jak wspomnieliśmy wyżej, zdolność upadłościowa to możliwość ogłoszenia upadłości przez dany podmiot i skorzystania ze wszystkich korzyści z tego wynikających. Wyróżnia się:
- zdolność upadłościową przedsiębiorców (i innych podmiotów);
- zdolność upadłościową osób fizycznych;
W tym tekście skupimy się wyłącznie na zdolności upadłościowej przedsiębiorców i innych podmiotów, do których stosuje się regulacje dotyczące przedsiębiorców.
[toc]
Podmioty którym przysługuje zdolność upadłościowa
Zdolność upadłościowa zasadniczo dotyczy wszystkich przedsiębiorców w rozumieniu kodeksu cywilnego. Oznacza to, że złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości może każda osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną. Warunkiem jest również to, aby te podmioty podejmowały we własnym imieniu aktywność o charakterze ciągłym, ukierunkowaną na osiągnięcie zysku (czyli prowadziły działalność gospodarczą).
W tej definicji mieszczą się więc prowadzące działalność gospodarczą spółki kapitałowe i osobowe, a także osoby fizyczne i inne jednostki nieposiadające osobowości prawnej, ale mające zdolność prawną na podstawie szczególnych regulacji ustawowych.
Spółki kapitałowe nieprowadzące działalności gospodarczej
Szczególne rozwiązanie ustawodawca zastosował w stosunku do spółek kapitałowych. Choć zasadniczo, aby mogła zostać ogłoszona upadłość przedsiębiorcy, konieczne jest, aby prowadził on działalność gospodarczą, to w stosunku do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjnych i prostych akcyjnych, wymóg ten nie znajduje zastosowania. Przykładem takiego podmiotu może być spółka działająca wyłącznie w celach charytatywnych.
Zdolność upadłościowa wspólników spółek osobowych
Poza opisanym już wyżej wyjątkiem, dotyczącym spółek kapitałowych nieprowadzących działalności gospodarczej, ustawa przewiduje też pewien wyjątek, dotyczący wspólników spółek osobowych, ponoszących odpowiedzialność za długi spółki całym swoim majątkiem oraz wszystkich wspólników spółek partnerskich.
Mimo że nie kwalifikują się oni do przedstawionej definicji przedsiębiorców, to możliwe jest w stosunku do nich ogłoszenie upadłości. Możemy więc mówić, że posiadają oni zdolność upadłościową.
Zdolność upadłościowa a odpowiedzialność osób zarządzających spółkami kapitałowymi
Zdolność upadłościowa to olbrzymi przywilej, który pozwala między innymi na wyłączenie odpowiedzialności osób wchodzących w skład zarządu spółek kapitałowych.
Przywileje w tym przypadku wiążą się jednak z obowiązkiem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie. O tym, kiedy ogłosić upadłość spółki pisaliśmy już na naszym blogu. Tylko wniosek zgłoszony w odpowiednim terminie pozwala skorzystać ze wszystkich pozytywnych skutków jego złożenia.
Komu zdolność upadłościowa nie przysługuje?
Szczególnym rodzajem podmiotu, któremu nie przysługuje zdolność upadłościowa, jest spółka cywilna. Mimo nazwy sugerującej, że mogłaby być spółką prawa handlowego, w rzeczywistości mamy do czynienia wyłącznie ze stosunkiem zobowiązaniowym, łączącym jej wspólników. Spółka ta nie ma podmiotowości prawnej, więc niemożliwe jest ogłoszenie w stosunku do niej upadłości. Przedsiębiorcami są natomiast jej wspólnicy i to im przysługuje zdolność upadłościowa.
Innymi podmiotami, którym nie przysługuje zdolność upadłościowa, co wynika wprost z brzmienia przepisu ustawy prawo upadłościowe, są:
- Skarb Państwa – brak zdolności upadłościowej Skarbu Państwa wynika z faktu, że skutki zapaści finansowej państwa nie powinny być poruszane w regulacji rangi ustawowej. Kwestia ta należy do dziedziny prawa konstytucyjnego i tam, w razie woli ustawodawcy do jej uregulowania, powinna zostać poruszona.;
- osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne – rolnikom prowadzącym gospodarstwa przysługuje na mocy ustawy zdolność upadłościowa osób fizycznych, a nie ta charakterystyczna dla przedsiębiorców. W nauce prawa fakt ten jest krytykowany, jako że gospodarstwa rolne mają często rozmiary odpowiadające wielkim przedsiębiorstwom;
- fundusze inwestycyjne – w związku ze szczególnym, restrykcyjnym uregulowaniem zasad działalności funduszy inwestycyjnych, nie dysponują one zdolnością upadłościową ani restrukturyzacyjną, co wynika z ich szczególnego charakteru.
Zdolność upadłościowa nie przysługuje również: jednostkom samorządu terytorialnego, publicznym samodzielnym zakładom opieki zdrowotnej, instytucjom i osobom prawnym utworzonym na podstawie ustawy lub w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą (chyba że ustawa im tę zdolność przyznaje) oraz uczelniom.
Podstawy prawne
Kwestie poruszane w tym wpisie regulują przepisy:
- Ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe – w zakresie przysługującej podmiotom zdolności upadłościowej i obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
- Ustawy z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych – w zakresie odpowiedzialności członków zarządu w razie nieterminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości;
- Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny – w zakresie pojęcia przedsiębiorcy i osobowości prawnej;
- Ustawy z dnia 6 marca 2018 r. prawo przedsiębiorców – w zakresie pojęcia działalności gospodarczej i przedsiębiorcy.
Podsumowanie
Zdolność upadłościowa jest przywilejem – przysługuje wyjątkowo szerokiemu gronu podmiotów. Dzięki niej przedsiębiorcy mogą skorzystać z istotnych preferencji po zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej. Uprawnienia niestety wiążą się jednak również z obowiązkami dotyczącymi terminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
W naszej kancelarii uzyskają Państwo pomoc prawną w zakresie likwidacji i upadłości spółek. Nasi prawnicy przeanalizują Państwa sprawę i przygotują bezpłatną wycenę. Jeśli mają Państwo jakieś pytania, to zapraszamy do kontaktu z naszym doradcą restrukturyzacyjnym Grzegorzem Baranem.
