Syndyk niezwłocznie po ogłoszeniu upadłości w stosunku do upadłego, rozpoczyna przygotowania do późniejszego zaspokojenia wierzycieli – sporządza spis inwentarza, oszacowanie majątku i plan likwidacyjny. Wszystkie te działania mają na celu wstępną ocenę sytuacji spółki objętej upadłością i rzetelne przedstawienie danych sędziemu-komisarzowi postępowania upadłościowego.
Syndyk, po dopełnieniu wszystkich formalności, we współpracy z sędzią-komisarzem będzie później odpowiedzialny za dbanie o prawidłowy podział majątku. Jakie reguły rządzą tą częścią postępowania upadłościowego? Jaka jest kolejność zaspokajania wierzycieli? Kto może domagać się spełnienia swoich roszczeń poza kolejnością i niezależnie od innych zobowiązań upadłego? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w naszym artykule. Zapraszamy do lektury!
[toc]
Kolejność zaspokajania wierzycieli – kategorie
Zasadniczo w postępowaniu upadłościowym wierzyciele zaspokajani są wedle ściśle określonej kolejności. Ustawodawca, wprowadzając tego typu regulację, unormował, że niektóre wierzytelności zasługują na zaspokojenie w pierwszej kolejności, a inne powinny być spełnione wyłącznie, jeśli upadły będzie jeszcze posiadał środki. Pokrótce przyjrzymy się każdej z tych kategorii.
Z racji obszernego charakteru każdej z tych grup, wyliczenie ma charakter wyłącznie przykładowy. Wybierając najistotniejsze przykłady wierzytelności, należące do poszczególnych grup, staramy się oddać ich charakter i wskazać, jaka jest zasadnicza kolejność zaspokajania wierzycieli i jakimi wartościami kieruje się przy tworzeniu kategorii ustawodawca.
Warto też podkreślić, że wyłącznie całkowite zaspokojenie jednej kategorii pozwala przejść do wierzycieli z następnej. Póki nie zostanie zaspokojona pierwsza, to wierzyciele z drugiej nie zobaczą ani złotówki. Póki druga, to wierzyciele z trzeciej nie dostaną swoich pieniędzy itd.
Kategoria pierwsza
W skład pierwszej kategorii wchodzą wyłącznie szczególne wierzytelności. Należą do nich między innymi:
- roszczenia pracownicze za czas przypadający przed ogłoszeniem upadłości w stosunku do upadłego, za wyjątkiem roszczeń osób zarządzających upadłym;
- należności rolników za dostarczanie produktów rolnych;
- renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa i inne w części za okres sprzed ogłoszenia upadłości;
- składki na ubezpieczenia społeczne za okres ostatnich trzech lat przed dniem ogłoszenia upadłości;
- niektóre należności powstałe w toku ewentualnego postępowania restrukturyzacyjnego.
Tworząc tę kategorię, ustawodawca przyjął, że w pierwszej kolejności powinni być zaspokajani wszyscy ci, którzy nie ponoszą winy za upadłość, a przyczyniali się swoją osobistą pracą do funkcjonowania upadłego oraz w szczególnych przypadkach niektórzy wierzyciele z postępowania restrukturyzacyjnego.
Kwalifikacja do tej grupy pracowników pozwala zapobiec sytuacji, w której byliby oni pozbawieni środków pozwalających na utrzymanie się, w związku z sumiennym wykonywaniem pracy na rzecz upadłego. Kwalifikacja do niej wierzycieli z postępowania restrukturyzacyjnego zwiększa wiarygodność restrukturyzowanego podmiotu i zwiększa jego szanse na pomyślne przejście tego procesu oraz kontynuację działalności.
Kategoria druga
Ustawodawca zdecydował, że druga kategoria będzie kategorią domyślną. O ile składy pierwszej, trzeciej i czwartej kategorii są wprost określone w ustawie, o tyle w tym przypadku przepis przewiduje jedynie, że są to inne należności, jeżeli nie podlegają zaspokojeniu w innych kategoriach, w szczególności podatki i inne daniny publiczne oraz pozostałe należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.
Wyliczenie zawarte w drugiej części przepisu ma charakter wyłącznie przykładowy. Oznacza to, że katalog takich należności jest otwarty. Ustawodawca zakłada, że nie są one jedynymi wchodzącymi w skład drugiej kategorii.
Aby określić, czy dana wierzytelność wchodzi w jej skład, musimy więc zweryfikować, czy może zostać zakwalifikowana do jakiejkolwiek z innych kategorii. Jeśli nie stosuje się do niej żadna inna zasada określająca kolejność zaspokajania wierzycieli, to prawdopodobnie będzie należała właśnie do drugiej grupy.
Kategoria trzecia
Skoro to druga kategoria jest tą „domyślną”, to do trzeciej i czwartej muszą należeć zobowiązania upadłego, które w opinii ustawodawcy zasługują na zaspokojenie dopiero pod warunkiem, że upadły będzie dalej posiadał na to środki.
Głównym celem każdego postępowania upadłościowego jest to, aby możliwie wielu wierzycieli spółki zostało zaspokojonych, w pierwszej kolejności co do wierzytelności głównej, a w drugiej kolejności co do ewentualnych odsetek. Z tej przyczyny wynika umieszczenie w ramach trzeciej kategorii trzech typów wierzytelności – o odsetki od wierzytelności z grup pierwszej i drugiej, grzywien sądowych i administracyjnych oraz z tytułu darowizn i zapisów.
Kategoria czwarta
Do zaspokojenia wierzycieli w ramach czwartej kategorii dochodzi tylko wyjątkowo. W praktyce środki zostają wyczerpane zazwyczaj już na zdecydowanie wcześniejszym etapie. Tylko w ramach czwartej kategorii zaspokojenia mogą jednak szukać niektórzy wspólnicy i akcjonariusze, którzy udzielili spółce pożyczek, lub którzy zawarli z nią inne, podobne umowy.
Szczególne rodzaje wierzytelności – kategoria zerowa
Zastanawiasz się, czy zaspokajanie wierzycieli w ramach kategorii wierzytelności jest słuszne i skąd właściwie syndyk ma czerpać środki na przeprowadzenie postępowania? Jak ma to zrobić, skoro rzadko kiedy zaspokojone zostają wszystkie cztery grupy? Słusznie!
Choć niektóre szczególne rodzaje wierzytelności nie zostały wskazane w żadnej z grup, to korzystają one z pierwszeństwa zaspokojenia, ale tylko w ograniczonym zakresie. Je również pokrótce omówimy.
Opisane w następnych akapitach zobowiązania są regulowane jeszcze przed zaspokojeniem wierzycieli i to nawet pierwszej kategorii.
Koszty i wydatki postępowania
Na samym początku zaspokojeniu podlegają koszty samego postępowania. Są do nich zaliczane wszelkie wydatki związane z działaniami syndyka, zmierzającymi do przygotowania spółki do zakończenia działalności, w tym także jego wynagrodzenie. Zalicza się tu też np. koszty związane z przechowywaniem dokumentów po wykreśleniu spółki z rejestru.
Inne zobowiązania masy upadłości
Jeśli po zaspokojeniu kosztów i wydatków postępowania upadłościowego pozostaną jakiekolwiek środki, to zaspokajane są w ich ramach tzw. zobowiązania masy upadłości. W ich skład wchodzą wszystkie te zobowiązania, które zostały zaciągnięte już po ogłoszeniu upadłości, w szczególności wynagrodzenie z tytułu świadczenia pracy po ogłoszeniu upadłości, bezpodstawne wzbogacenie masy czy inne.
Wierzytelności zabezpieczone
Ostatnią kategorią wierzytelności, co do których obowiązują szczególne regulacje, są wierzytelności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, czy hipoteką morską oraz niektórymi prawami i skutkami ujawnienia praw.
Przepisy dotyczące zastawu stosuje się też odpowiednio do przewłaszczenia na zabezpieczenie.
W przypadku likwidacji takiego przedmiotu, w pierwszej kolejności zaspokajany jest z niego zabezpieczony podmiot. Limitem jest jednak uzyskana ze sprzedaży suma, pomniejszona o koszty takiej likwidacji.
Podstawy prawne
Opisane w artykule kwestie regulują przepisy:
- 1. Ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe – w zakresie kolejności zaspokajania wierzycieli w postępowaniu upadłościowym.
Podsumowanie
Kolejność zaspokajania wierzycieli w postępowaniu upadłościowym nie dotyczy wyłącznie upadłego – powinien je znać każdy, kogo z upadłym łączyły jakiekolwiek stosunki. Jeszcze przed zgłoszeniem wierzytelności w takim postępowaniu warto oszacować, czy prawdopodobne jest, że uzyskamy jakiekolwiek zaspokojenie.
Choć kolejność zaspokajania wierzycieli może wydawać się niesprawiedliwa, to w rzeczywistości została zbudowana na systemie wartości dążącym do zaspokojenia w pierwszej kolejności szczególnych kategorii wierzycieli.
Jeśli potrzebujesz pomocy ze zgłoszeniem wierzytelności lub chcesz oszacować swoje szanse na otrzymanie zaspokojenia w postępowaniu upadłościowym, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.
W naszej kancelarii uzyskają Państwo pomoc prawną w zakresie likwidacji i upadłości spółek. Nasi prawnicy przeanalizują Państwa sprawę i przygotują bezpłatną wycenę. Jeśli mają Państwo jakieś pytania, to zapraszamy do kontaktu z naszym doradcą restrukturyzacyjnym Grzegorzem Baranem.
